Jean-Paul Sartreov egzistencijalistički roman “Mučnina” predstavlja jedno od najznačajnijih djela filozofske književnosti 20. stoljeća. Kroz priču o Antoineu Roquentinu, protagonist se suočava s dubokim pitanjima postojanja i smisla života u francuskom gradiću Bouvilleu.
“Mučnina” je filozofski roman objavljen 1938. godine koji prati dnevnik povjesničara Antoinea Roquentina. Kroz njegove zapise pratimo unutarnji sukob i egzistencijalnu krizu koja se manifestira kao fizička mučnina, istražujući temeljne koncepte Sartreove filozofije egzistencijalizma.
Dok protagonist istražuje život markiza de Rollebona, njegovo vlastito postojanje postaje središnje pitanje koje će čitatelje voditi kroz složenu mrežu filozofskih promišljanja i osobnih previranja.
Uvod u lektiru
“Mučnina” predstavlja filozofski roman koji kroz dnevničke zapise glavnog lika Antoine Roquentina istražuje egzistencijalističke teme ljudskog postojanja i slobode.
Autor
Jean-Paul Sartre (1905-1980) francuski je filozof, književnik i politički aktivist koji je značajno utjecao na razvoj egzistencijalizma. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1964. godine, koju je odbio. Njegova djela karakterizira spoj filozofske misli s književnim izrazom, što posebno dolazi do izražaja u romanu “Mučnina”, njegovom prvom objavljenom romanu iz 1938. godine.
Značajna Sartreova djela:
- Bitak i ništavilo (1943)
- Zatvorena vrata (1944)
- Egzistencijalizam je humanizam (1946)
- Riječi (1964)
Žanr i književna vrsta
“Mučnina” pripada egzistencijalističkom romanu s elementima:
- Filozofskog romana
- Psihološkog romana
- Dnevničke proze
- Ispovjedne književnosti
Karakteristike djela:
| Element | Opis |
|---|---|
| Forma | Dnevnički zapisi |
| Perspektiva | Ich-forma |
| Vrijeme radnje | 1932. godina |
| Mjesto radnje | Bouville, Francuska |
| Narativna tehnika | Unutarnji monolog |
Roman se odlikuje introspektivnim pristupom gdje protagonist kroz svoje bilješke analizira vlastitu egzistenciju i propitkuje smisao života. Sartre koristi tehniku struje svijesti za prikaz Roquentinovih misli i osjećaja, stvarajući intimnu poveznicu između čitatelja i protagonistovih unutarnjih previranja.
Mjesto i vrijeme
Radnja romana “Mučnina” smještena je u izmišljeni francuski gradić Bouville, koji predstavlja literarnu interpretaciju stvarnog grada Le Havrea. Sartre stvara atmosferu provincijskog grada kao pozornicu za protagonistovo egzistencijalno preispitivanje, gdje geografska izoliranost pojačava osjećaj otuđenosti glavnog lika.
Vremenska linija romana odvija se između dva svjetska rata, preciznije u ranim 1930-im godinama. Kroz nekoliko ključnih tjedana pratimo svakodnevicu Antoinea Roquentina u njegovom ispraznom životu, gdje temporalni okvir služi kao odraz društvenih i političkih previranja međuratnog razdoblja.
| Element | Detalj |
|---|---|
| Mjesto radnje | Bouville (fiktivna verzija Le Havrea) |
| Stvarna lokacija inspiracije | Le Havre, Francuska |
| Vremenski period | Rane 1930-e |
| Trajanje radnje | Nekoliko tjedana |
Sartre namjerno bira provincijski gradić kao mjesto radnje, stvarajući kontrast između skučenog fizičkog prostora grada i beskrajnog unutarnjeg svijeta protagonista. Temporalni aspekt romana dodatno naglašava egzistencijalističku tematiku kroz prikaz monotonije svakodnevice u specifičnom povijesnom trenutku između dva svjetska rata.
Tema i ideja djela
Roman “Mučnina” istražuje duboke filozofske teme kroz prizmu egzistencijalizma, gdje protagonist proživljava intenzivnu unutarnju borbu s vlastitim postojanjem.
Glavna tema
Egzistencijalna kriza predstavlja središnju temu romana, manifestirajući se kroz Roquentinovo suočavanje s besmislenošću postojanja. Njegov doživljaj stvarnosti postupno se transformira u fizičku mučninu, što postaje metafora za njegov duboki osjećaj otuđenosti od svijeta. Protagonist kroz dnevničke zapise dokumentira svoje sve intenzivnije suočavanje s apsurdnošću života.
Sporedne teme
- Individualna sloboda: Roquentin se suočava s teretom potpune slobode izbora u svijetu bez predodređenog smisla
- Društvena izolacija: Protagonist doživljava duboku odvojenost od drugih ljudi kroz nemogućnost stvaranja autentičnih veza
- Autentičnost postojanja: Istraživanje razlike između površnog življenja i istinskog suočavanja s vlastitom egzistencijom
- Kritika građanskog društva: Prikaz licemjerja i površnosti malograđanskog mentaliteta kroz Roquentinova zapažanja
Ideja djela
Središnja ideja romana leži u prikazu ljudske egzistencije kao fundamentalno besmislene, gdje pojedinac mora sam kreirati značenje svog postojanja. Sartre kroz Roquentinovo iskustvo demonstrira kako svijest o apsurdnosti života može voditi prema autentičnijem načinu postojanja.
Motivi i simboli povezani s temom
| Motiv/Simbol | Značenje |
|---|---|
| Mučnina | Fizička manifestacija egzistencijalne krize |
| Dnevnik | Sredstvo samoanalize i dokumentiranja unutarnje borbe |
| Kestenje | Simbol besmislene egzistencije prirodnog svijeta |
| Kavana | Prostor društvene izolacije i promatranja |
Kompozicija djela
“Mučnina” je strukturirana kao intimni dnevnik glavnog lika Antoinea Roquentina koji kroz svoje zapise dokumentira svakodnevna zapažanja i duboke egzistencijalne krize. Kompozicija romana prati klasičnu strukturu s nekoliko ključnih dijelova koji grade napetost i razvijaju filozofske teme.
Uvod
Radnja započinje Roquentinovim dolaskom u Bouville gdje započinje svoje istraživanje o markizu de Rollebonu. Prvi dnevnički zapisi opisuju njegovuovu rutinu u gradskoj knjižnici te početne znakove nelagode koju osjeća prema svijetu oko sebe. Sartre vješto postavlja temelje za kasnije filozofske uvide kroz naizgled obične situacije.
Zaplet
Središnji dio romana produbljuje Roquentinovu krizu kroz niz epizoda koje pojačavaju njegov osjećaj mučnine. Protagonist počinje primjećivati bizarnost svakodnevnih predmeta poput korijena kestena u parku. Njegov rad na biografiji markiza postaje sve teži dok postupno gubi sposobnost razlikovanja bitnog od nebitnog.
Vrhunac
Kulminacija romana događa se kroz nekoliko intenzivnih epizoda gdje Roquentin doživljava potpunu dezintegraciju normalnog poimanja stvarnosti. U parku pred kestenovim drvetom doživljava najsnažniji napad mučnine koji mu otkriva fundamentalnu apsurdnost postojanja. Odustaje od pisanja biografije shvativši uzaludnost pokušaja davanja smisla prošlosti.
Rasplet
Nakon spoznaje o besmislenosti postojanja, Roquentin počinje prihvaćati svoju situaciju. Prestaje se boriti protiv osjećaja mučnine te napušta rad na biografiji. Njegove misli se okreću prema budućnosti i mogućnosti pronalaska autentičnog načina življenja.
Zaključak
Završni dnevnički zapisi prikazuju Roquentinovu odluku da napusti Bouville i započne pisanje romana. Protagonist pronalazi mogući izlaz iz egzistencijalne krize kroz umjetničko stvaralaštvo, iako ostaje neizvjesno hoće li to zaista riješiti njegov temeljni problem suočavanja s apsurdnošću postojanja.
Kratki sadržaj
Antoine Roquentin, bivši povjesničar smješten u fiktivnom francuskom gradiću Bouvilleu, vodi dnevnik koji bilježi njegove svakodnevne događaje i misli. Kroz dnevničke zapise otkriva se njegova postupna transformacija od akademskog istraživača do čovjeka koji se suočava s dubokom egzistencijalnom krizom.
Roquentinov život u Bouvilleu strukturiran je oko dva glavna elementa:
- Pisanje biografije o markizu de Rollebonu
- Svakodnevni susreti s lokalnim stanovnicima u gradskoj knjižnici i kavani
Protagonist postupno razvija intenzivan osjećaj mučnine koji se manifestira kao:
- Fizička nelagoda pri susretu s običnim predmetima
- Gađenje prema banalnosti građanskog života
- Duboki osjećaj besmislenosti postojanja
Kroz svoje dnevničke zapise Roquentin dokumentira ključne trenutke svoje krize:
| Faza | Manifestacija | Posljedica |
|---|---|---|
| Početna | Blaga nelagoda | Propitivanje stvarnosti |
| Središnja | Intenzivna mučnina | Prekid rada na biografiji |
| Završna | Prihvaćanje apsurda | Okretanje umjetnosti |
Roquentinovo suočavanje s vlastitom egzistencijom kulminira u parku, gdje doživljava intenzivan trenutak spoznaje promatrajući korijen kestena. Taj trenutak označava njegov konačni prekid s tradicionalnim poimanjem stvarnosti i prihvaćanje egzistencijalističke perspektive života.
Završni dio romana prati Roquentinovo napuštanje projekta o markizu de Rollebonu te njegovo okretanje glazbi i umjetnosti kao mogućem izlazu iz egzistencijalne krize. Jazz melodija “Some of These Days” postaje simbol potencijalne transformacije besmisla u umjetničko značenje.
Redoslijed događaja
Roman “Mučnina” prati kronološki slijed događaja kroz dnevničke zapise Antoinea Roquentina. Glavni događaji se odvijaju ovim redoslijedom:
- Dolazak u Bouville
- Antoine Roquentin se nastanjuje u Bouvilleu
- Započinje istraživanje o markizu de Rollebonu
- Uspostavlja svakodnevnu rutinu u gradu
- Početak krize
- Pojavljuju se prvi znakovi neobične nelagode
- Roquentin počinje osjećati fizičku mučninu
- Započinje vođenje dnevnika radi dokumentiranja svojih stanja
- Razvoj mučnine
- Mučnina se intenzivira u javnim prostorima
- Protagonist doživljava snažne epizode gađenja
- Susreti s predmetima izazivaju egzistencijalnu krizu
- Interakcije s drugim likovima
- Redoviti posjeti gradskoj knjižnici
- Susreti sa Samoukom
- Lutanje gradskim ulicama i promatranje stanovnika
Dnevnički zapisi prate transformaciju Roquentinovog doživljaja stvarnosti kroz četiri ključne faze:
| Faza | Karakteristike | Manifestacije |
|---|---|---|
| Početna | Blaga nelagoda | Propitivanje stvarnosti |
| Razvoj | Intenzivna mučnina | Prekid rada na biografiji |
| Kulminacija | Potpuna kriza | Epizoda s kestenom |
| Prihvaćanje | Okretanje umjetnosti | Napuštanje projekta |
Svaki događaj u romanu produbljuje Roquentinovo egzistencijalno stanje, vodeći ga prema konačnoj spoznaji o apsurdnosti postojanja. Kroz ovaj proces, protagonist napušta tradicionalno poimanje stvarnosti i okreće se novim načinima razumijevanja svijeta oko sebe.
Analiza likova
Analiza likova u romanu “Mučnina” otkriva složenu mrežu karaktera koji doprinose egzistencijalističkoj atmosferi djela. Kroz interakcije različitih likova, Sartre gradi napetu atmosferu otuđenosti i besmisla postojanja.
Glavni likovi
Antoine Roquentin dominira romanom kao centralna figura kroz čiju perspektivu pratimo radnju. Ovaj 30-godišnji povjesničar dokumentira svoje postojanje kroz dnevničke zapise dok istražuje život markiza de Rollebona. Roquentinova osobnost karakterizirana je:
- Dubokom introspektivnošću i sklonosti filozofskom promišljanju
- Izraženom tendencijom prema samoći i izolaciji
- Intenzivnim doživljajem mučnine kao fizičke manifestacije egzistencijalne krize
- Kritičkim odnosom prema građanskom društvu i njegovim konvencijama
Sporedni likovi
Sporedni likovi služe kao katalizatori Roquentinovih egzistencijalnih kriza:
- Ogier P. – lokalni stanovnik čija prisutnost pojačava Roquentinov osjećaj otuđenosti
- Autobusni vozač – lik koji simbolizira monotoniju svakodnevice
- Žena u kafeu – predstavlja površnost društvenih odnosa i konvencija
Odnosi između likova
- Površnost i nedostatak istinske komunikacije
- Roquentinova nemogućnost uspostavljanja dubljih veza
- Društvena izoliranost kao posljedica egzistencijalne krize
- Naglašena distanca između Roquentina i ostalih stanovnika Bouvillea
| Odnos | Karakteristike |
|---|---|
| Roquentin – Ogier P. | Površna poznanstva bez emocionalnog povezivanja |
| Roquentin – stanovnici Bouvillea | Kritičko promatranje i distanciranost |
| Roquentin – društvo općenito | Otuđenost i nemogućnost integracije |
Stil i jezik djela
Roman “Mučnina” odlikuje se specifičnim stilskim izrazom kroz dnevničku formu glavnog lika Antoinea Roquentina. Sartre koristi intiman i filozofski nabijen jezik koji čitatelja uvodi u najdublje predjele protagonistove svijesti.
Stilske figure i izražajna sredstva
Sartrovo majstorstvo očituje se u bogatoj uporabi stilskih figura:
- Metafore koja mučninu predstavlja kao fizičku manifestaciju egzistencijalne krize
- Simboli poput kestenovog korijena koji predstavlja besmislenost postojanja
- Unutarnji monolozi koji produbljuju psihološku karakterizaciju
- Detaljni opisi koji stvaraju atmosferu tjeskobe i otuđenosti
Narativne tehnike
Dnevnička forma omogućava nekoliko ključnih narativnih elemenata:
- Kronološko praćenje događaja kroz datume i vremenske oznake
- Ispovjedni ton koji stvara osjećaj neposrednosti
- Subjektivno pripovijedanje u prvom licu
- Izmjena refleksivnih i deskriptivnih pasaža
- Fragmentarna struktura koja odražava kaotičnost misli
Ton i atmosfera
Dominantni ton romana karakteriziraju:
- Filozofska promišljanja prožeta egzistencijalističkom tematikom
- Melankolična atmosfera provincijskog grada
- Izmjena racionalnih analiza i emotivnih reakcija
- Kritički odnos prema građanskom društvu
- Introspektivni pasaži koji stvaraju osjećaj klaustrofobije
Jezik romana kreće se od preciznih filozofskih formulacija do poetskih opisa svakodnevice, stvarajući jedinstvenu atmosferu koja odražava protagonistovu unutarnju borbu.
Simbolika i motivi
Roman “Mučnina” prožet je bogatom simbolikom koja ilustrira egzistencijalističke ideje kroz fizičke manifestacije i metaforičke prikaze. Sartre koristi simbole i motive kao sredstva za izražavanje filozofskih koncepata na konkretan i opipljiv način.
Simboli u djelu
Simbolika u romanu služi kao most između apstraktnih filozofskih ideja i konkretnog iskustva:
- Mučnina – središnji simbol koji predstavlja fizičku manifestaciju egzistencijalne krize i otuđenosti od svijeta
- Kesten – simbol besmislene egzistencije prirodnog svijeta koji Roquentin promatra u parku
- Dnevnik – simbol samoanalize i potrage za smislom kroz dokumentiranje vlastitog iskustva
- Bouville – grad kao simbol građanske učmalosti i društvene konvencionalnosti
- Jazz melodija “Some of These Days” – simbol mogućnosti transformacije besmisla u umjetničko značenje
Motivi
Ključni motivi koji se ponavljaju kroz roman:
- Samoća – Roquentinova izolacija od drugih ljudi
- Sloboda – težina odgovornosti za vlastite izbore
- Vrijeme – prolaznost i nemogućnost istinskog razumijevanja prošlosti
- Umjetnost – potencijalni izlaz iz egzistencijalne krize
- Pisanje – proces dokumentiranja i pokušaj stvaranja smisla
Alegorija i metafora
- Roquentinovo pisanje biografije markiza de Rollebona predstavlja alegoriju potrage za smislom kroz povijest
- Fizička mučnina služi kao metafora za duhovnu i egzistencijalnu krizu
- Park s drvećem metaforički prikazuje kaotičnu prirodu postojanja
- Kavana “Rendez-vous des Cheminots” metafora je za mjesto promatranja ljudske površnosti
- Odnos prema predmetima metaforički prikazuje Roquentinov odmak od tradicionalnog poimanja stvarnosti
Povijesni, društveni i kulturni kontekst
“Mučnina” nastaje u turbulentnom razdoblju između dva svjetska rata, preciznije 1938. godine. Europa tog vremena prolazi kroz dramatične promjene koje oblikuju filozofsku i društvenu misao. Veliki ekonomski slom 1929. godine dodatno je poljuljao već nestabilne temelje europskog društva, stvarajući plodno tlo za razvoj egzistencijalističkih ideja.
Društvena klima međuratnog razdoblja odražava se kroz lik Antoinea Roquentina. On utjelovljuje otuđenog intelektualca koji se ne može uklopiti u postojeće društvene norme. Njegova izolacija nije samo osobna već predstavlja širi fenomen – rastuće otuđenje pojedinca u modernom društvu.
Sartre kroz roman prikazuje:
- Krizu tradicionalnih vrijednosti nakon Prvog svjetskog rata
- Gubitak vjere u napredak civilizacije
- Raspad dotadašnjih društvenih struktura
- Pojavu novog tipa društvenog otuđenja
Kulturni kontekst romana obuhvaća:
- Razvoj novih filozofskih pravaca
- Preispitivanje uloge pojedinca u društvu
- Kritiku građanskog morala
- Propitivanje smisla ljudske egzistencije
Tablica društvenih promjena u vrijeme nastanka romana:
| Godina | Događaj | Utjecaj na društvo |
|---|---|---|
| 1929. | Velika ekonomska kriza | Masovna nezaposlenost |
| 1930-e | Uspon totalitarnih režima | Gubitak političkih sloboda |
| 1938. | Objava “Mučnine” | Nova filozofska perspektiva |
Sartre kroz protagonista romana analizira položaj intelektualca u društvu koje gubi svoje uporište. Roquentinova nemogućnost pronalaska smisla odražava kolektivnu traumu europskog društva između dva rata, gdje tradicionalne vrijednosti više ne pružaju odgovore na temeljna egzistencijalna pitanja.
Interpretacija i kritički osvrt
Sartreova “Mučnina” predstavlja kompleksno književno djelo koje kroz egzistencijalističku prizmu analizira temeljne aspekte ljudskog postojanja. Roman razotkriva duboku psihološku analizu glavnog lika kroz nekoliko ključnih interpretativnih slojeva.
Roquentinov doživljaj stvarnosti manifestira se kroz tri distinktivne faze:
- Početna faza disocijacije: Protagonist osjeća suptilne promjene u percepciji svakodnevnih predmeta
- Kulminacija mučnine: Intenzivno suočavanje s besmislenošću postojanja tijekom scene s kestenom
- Transcendentalna faza: Okretanje umjetnosti kao potencijalnom izvoru smisla
Kritički gledano, roman nudi nekoliko interpretativnih razina:
| Razina analize | Ključni aspekti |
|---|---|
| Filozofska | Egzistencijalna kriza, sloboda izbora |
| Psihološka | Otuđenje, anksioznost, samoća |
| Društvena | Kritika građanskog društva, konformizma |
Simbolička struktura romana gradi se oko centralnog motiva mučnine kao fizičke manifestacije egzistencijalne krize. Sartre majstorski koristi dnevničku formu za prikaz postupnog raspadanja tradicionalnog poimanja stvarnosti, gdje svakodnevni predmeti postaju okidači za duboka filozofska promišljanja.
Kroz Roquentinovo odbacivanje rada na biografiji markiza de Rollebona, Sartre demonstrira nemogućnost pronalaska autentičnog značenja u povijesnim činjenicama. Jazz melodija “Some of These Days” pojavljuje se kao kontrapunkt povijesnom narativu, sugerirajući umjetnost kao potencijalni put prema autentičnom postojanju.
Roman postavlja fundamentalna pitanja o prirodi ljudske egzistencije bez nuđenja jednostavnih odgovora. Sartre kroz Roquentinovu perspektivu razotkriva apsurdnost konvencionalnih životnih obrazaca te poziva čitatelje na preispitivanje vlastitih egzistencijalnih pozicija.
Vlastiti dojam i refleksija
Čitanje “Mučnine” izaziva snažne osobne dojmove kod čitatelja kroz jedinstvenu perspektivu egzistencijalističke krize. Protagonistovo proživljavanje tjeskobe manifestira se kroz fizičku nelagodu što stvara intenzivan osjećaj povezanosti s njegovim unutarnjim previranjima.
Ključni elementi koji oblikuju vlastiti dojam:
- Dnevnička forma omogućuje intimno praćenje Roquentinovih misli
- Atmosfera grada Bouvillea pojačava osjećaj izoliranosti
- Filozofska promišljanja potiču osobnu refleksiju o postojanju
- Simbolika mučnine stvara fizičku poveznicu s mentalnim stanjem
Refleksija na djelo otkriva višeslojnost značenja kroz:
| Razina analize | Ključni aspekti |
|---|---|
| Filozofska | Egzistencijalna pitanja postojanja |
| Psihološka | Razvoj unutarnje krize |
| Društvena | Kritika građanskog društva |
| Simbolička | Metafore otuđenosti |
Čitatelji često identificiraju posebno snažne trenutke u romanu:
- Scena s kestenom kao trenutak spoznaje apsurdnosti postojanja
- Epizode u kavani koje naglašavaju društvenu izolaciju
- Transformacija odnosa prema pisanju biografije
- Završno okretanje umjetnosti kao potencijalnom izvoru smisla
Sartrova sposobnost prenošenja egzistencijalne krize kroz fizičke manifestacije omogućuje čitateljima duboko povezivanje s tekstom. Mučnina postaje opipljiv osjećaj koji nadilazi standardne književne opise te stvara jedinstveno čitateljsko iskustvo.
